1940'lardan günümüze teknolojinin hızlı gelişimi hayatın birçok alanına direkt ve endirekt olarak etki etmiştir. Bununla beraber birçok olgu ve terimlerin girmesine de vesile olmuştur. Bilgisayar biliminin atası olarak kabul edilen Alan Turing'in 1940'larda yapmış olduğu çalışmalar, 1960'larda internetin ortaya çıkması, 1990'larda WEB 2.0. teknolojinin kullanılması önemli yapı taşlarından bazılarıdır.
Fransız sosyolog Jean Baudrillard 1981 yılında kaleme aldığı Simülakrlar ve Simülasyon (2003) eseri ile simülasyon kuramını geliştirerek ve gerçek olan ile sanal olanın ayrımını çok çarpıcı bir şekilde tartışmaya açtı. O günden bugüne de sanal olan ile gerçek olan arasında bazen net olan bazen de grileşen konu başlıkları çığ gibi büyümeye başladı ve hala tartışma konusu olmaya devam ediyor.
İnternet dünyası, Baudrillard'ın kitabında konu edilen gerçek ve sanal olanın örtüştüğü bir kavram haline geldi. Herkesin bildiği internet dünyasıyla beraber bilgisayar uzmanı olan kişilerin oluşturduğu farklı katmanlardan oluşan yapılar kurulmaya başlandı. Bunlardan birisi "Deep Web" olarak isimlendirilir. Konumuz Metaverse olabilir ama bu konuya tek bakış açısıyla bakıldığında yanılgıya düşme imkânımız çok yüksektir.
"İnsanlık 2.0"
Deep Web , günümüz internet kullanıcılarının pek bilmediği ama kripto paraların başlangıcı olan Bitcoin'in meydana geldiği ayrı bir sanal dünyadır. Birçok yasadışı yapılanmanın olduğu, maalesef denetlenemediği için suç örgütlerinin kol gezdiği bir sanal dünya haline geldi.
Önümüzdeki yıllarda deep web, blockchain, kripto para, singularity, yapay zekâ gibi kavramları daha sık duymaya başlayacağız. Daha çok duymaya başlayacağımız kelimelerden birisi ise, konumuz olan Metaverse. Bir konuda emin olabilirsiniz; bu başlıkların hiçbirisini birbirinden ayrı olarak değerlendiremeyiz. Metaverse kavramını sosyolojik olarak ele alacaksak diğer kavramları da göz önünde bulundurmamız lazım.
Ray Kurzweil'in 2005 yılında yazmış olduğu İnsanlık 2.0 kitabını incelediğimizde bugünkü kavramları göreceksinizdir. Hatta bir sonraki planlarından şu şekilde bahseder. "İnsanlık 1.0 Tanrının yarattığı bir dünya. Kötülük var, yanlış var, suç var, yaralanma var, ölüm var. İnsanlık 2.0 ise bizim yaratacağımız bir dünya olacak. Kötülük yok, yanlış yok, suç yok, yaralanma yok ve ölüm yok". Doğru okudunuz "Ölüm Yok".
"Hedef"e giderken kullanılan bir teknoloji
Metaverse'in Ray Kurzweil'in bahsettiği İnsanlık 2.0 kitabıyla ne alakası var diye düşünebilirsiniz. Metaverse Ray Kurzweil'in bahsettiği "hedef"e giderken, Singularity, Yapay Zeka, Block Chain, Transhumanizm gibi kullanılan diğer bir teknoloji. Metaverse ile birlikte insanların gerçek dünyayla bağlantıları minimize edilmeye başlanacak. Bu bahsettiğimiz konular Dijital Göçmenler için pek bir anlam ifade etmese de, Dijital Yerlilerin günlük internette geçirmiş olduğu vakti göz önüne alırsak bu planlamanın kısa vadeli bir plan olmadığı aşikâr görünecektir.
Şu anda ülkeyi yöneten dijital yerlilerin 10 yıl sonra yavaş yavaş ülke yönetimini (doğal olarak) dijital göçmenlere devredeceğini düşünürsek, kültürel olarak dijital dünyadan beslenen dijital yerlilerin karar verme mekanizmalarının da dijital göçmenlerden farklı çalışacağını da düşünebiliriz.
Covid-19 sürecinden sonra daha da hızlanan dijital dünyanın hayatımıza etkileri; alışveriş alışkanlığı, eğitim alışkanlıkları, kültürel etkinlikler gibi birçok sosyolojik davranışlarda değişim görülmektedir. Bağımlılık düzeyinde olan bu değişiklik sadece tek bir düz ekran karşısında gerçekleşmektedir. Bir de bu seviyeyi, 3 boyutlu sanal gözlüklerle girilebilen, sanal gerçekliği vücudunuzun her noktasına, acı, haz gibi duyguları hissettirebilen elbiselerle, bizim bağımlılık olarak nitelendirdiğimiz konunun nereye ulaşacağınız tahmin edebilirsiniz.
Hatta 10 sene sonra "Metaverse dünyasındaki eğitimi mi, yoksa okuldaki yüz yüze eğitimi mi tercih edersiniz" diye sorulacak olursa muhtemelen Metaverse dünyasındaki eğitim tercih edilecektir. Düşünsenize Coğrafya dersindesiniz; dünyadaki dağları, ırmakları, iklimleri sadece kitaplarda veya akıllı tahtalarda fotoğraf veya video olarak görebilirsiniz ama evden veya bulunduğunuz bir ortamdan takmış olduğunuz 3 boyutlu gözlüklerle ve vücudunuza giyeceğiniz dijital elbiseyle, Everest Tepesi'ne çıkıp, Akdeniz'deki maki bitki örtüsüne dokunup, Amazon ormanındaki nehirlerde timsahlarla yüzebilirsiniz.
Sanallıkla gerçekliğin karıştığı nokta
Bunlar kulağa hoş gelen Metaverse teknolojisinin özellikleri. İnsanlar bu sanal dünyadan arsa alıyorlar, ev alıyorlar hatta evlerini Metaverse mimarlarına dekore ettiriyorlar. Aslında Monopoly oyunundaki ev alıp satmalardan pek bir farkı olduğu söylenemez. İşte Baudrillard'ın kitabında bahsettiği sanallıkla gerçeklik olgusunun karışmaya başladığı konulara gelmeye başladık.
Transhumanizm kavramı sağlık alanında ileriki boyutlara geldiği zaman, vücudumuza yerleştirilecek çipler sayesinde, doğrudan beynimizdeki sinirlerle bağlantılı olarak istediğimizde Metaverse dünyasında istediğimizde gerçek dünyada olabileceğiz. Bu arada çip konusuna ufak bir başlık açmak gerekirse; kimse meraklanmasın, kimse size zorla çip taktırmayacak ama 15-20 sene sonra isteyerek bilerek biz taktırmak isteyeceğiz.
Yirmi sene önce, kimse kendisinin takip edilmesini sağlayan, ses kaydınızı alabilen ve isteminiz dışında sizin görüntünüzü çeken bir cihazı satın almazdı ama şu anda artık sadece bir telefon değil nerdeyse vücudumuzun bir parçası haline gelen cep telefonlarının en yeni modelini almak için nasıl yarışıyorsak, bundan yirmi sene sonra da vücudumuza takılacak çiplerin en yeni modellerini almak için, gecenin bir yarısından itibaren öyle kuyruğa gireceğiz.
Yaşadığımız bu dönemde bile gençlerimizin beslendiği kaynakların birçoğunun internet üzerindeki kaynaklar olduğunu düşünürsek, Metaverse ile birlikte bu durum daha da çoğalacaktır. Yapay zekâlı sistemler (robot değil) Metaverse dünyasında da olacaktır. Yapay zekâlı sistemlerin, internet vasıtasıyla sizlerin sosyal medya hesaplarınızı, Whatsapp yazışmalarınızı, Youtube'da izlediğiniz videoları, internet üzerinden yaptığınız alışverişleri takip ettiğini de hesaba kattığımızda, bizi bizden daha iyi tanıyan ve gerçek dünyada değil de, onların anavatanı sanal dünyada karşılaştığımızda bize etkilerini tahmin bile edemeyeceğiz.
Tek tip insan modeline geçiş
Bundan yirmi sene sonra (2045 tarihi başta Ray Kurzweil ve Noah Harari'nin olduğu fütüristlerin, yapay zekâlı sistemlerin kendi yapay zekâlı sistemlerini geliştireceklerini söylediği tarih olarak belirtmektedirler) günümüzün çoğunu Metaverse evreninde geçirip, yapay zekalı sistemlerle arkadaşlık kurup, gönül ilişkisi içerisinde olup, harcamalarımızı kripto paralar üzerinden yapıp, eğitimimizi bu evrendeki okullarda alıp, işimizi bu evrende bulup, yatırımlarımızı yine bu evren üzerinden yapıp ve en önemlisi de tüm dünyadaki yeni nesil kültürel olarak bu evrenden besleneceği için tek tip insan modeline hızlı bir geçiş yapacağız. Şu anda özellikle genç kızlar Instagram'da gördükleri modellere benzeme gayreti içindeler, ileride de bu Metaverse evreni için geçerli olacaktır.
Bu kadar distopik yaklaşımdan sonra, peki ne yapacağız? "Metaverse çok kötü bir şeymiş, uzak duralım" dediğimiz zaman çok büyük yanılgıya düşmüş oluruz. Tam tersine Dijital Lider olmamız gerekir, eğer biz dijital lider olmazsak mutlaka dijital köle olacağız. "Dijital Lider" derken herkes yazılımcı veya bilgisayar mühendisi olsun demiyoruz. Ne işle ilgilenirseniz ilgilenin, yaptığınız işi mutlaka dijitalle entegre edin. Psikoloji okuyorsanız, "yapay zekâlı robotların psikolojisi olacak mı?" sorusuna cevap arayın. Sosyoloji okuyorsanız Singularity konusunda uzman olun. Eğitim fakültesi okuyorsanız Metaverse evreninde siz öğretmen olun, hatta oradaki ilkokulu siz açın.
Bu yeni dünya düzenini binlerce yıllık insanlık tarihiyle kıyaslarsak hata etmiş oluruz. Çünkü insanlık tarihinden beri dünyanın yöneticisi ve lideri insanoğluydu. Şu anda insanoğlu kendi eliyle kendisine rakip olabilecek yeni bir lider yaratmaya çalışıyor. Bu liderin evreni sanal dünya ve biz o evrende deplasmandayız. Deplasmanda olduğumuzu bilerek daha çok çalışmamız lazım ve kesinlikle Dijital Lider olmak için çok çaba sarf etmeliyiz. Unutmayın Metaverse bu uzun yolda bir basamak ve bu basamağı es geçmememiz gerekiyor.
Dipnotlar:
1 Tek taraflı internet dünyasından, kullanıcılarında içerik üretebildiği etkileşim kurulabilen teknolojiye geçiştir.
2 Deep Web, internetin çıktığı ilk tarihlerden itibaren arama motorlarının indeksleyemediği verilerin bulunduğu bilgileri içeren binlerce linkten oluşan bir sistemdir. Arama linki verilmeyen veya arama motorları tarafından bulunamayan bütün siteler Deep Web'e dahildir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/
Deep_web)
3 İnternet dünyasıyla ileriki yaşlarda tanışan kişilere Dijital Göçmen, doğduğu andan itibaren internet dünyasıyla hemhal olanlara ise Dijital Yerli denir.
