Eylül 2015 - Dosya Sözlük

Giriş Tarihi: 4.9.2015 11:06 Son Güncelleme: 16.12.2015 17:48

SAYI:16Eylül 2015

Bu sayıda geçen kavramlar ve kişiler için sözlük... Bekaa vadisi: Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri'nin doğduğu Lübnan'ın doğu kısmında bir yerdir. Bir dönem Filistinli militanların İsrail'e saldırı için eğitim gördükleri ve kullandıkları, 1979'dan sonra Türkiye'de yoğun baskıyla karşılaşan ve çemberi daralan Öcalan ve arkadaşlarının Suriye üzerinden buraya gelip yerleşmeleriyle beraber adı duyulan vadidir. 1998-1999 yılları boyunca Suriye ile Türkiye arasında yaşanan gerilim neticesinde PKK bölgeyi terk etmek durumunda kalmıştır.

Şer'iye ve Evkaf Vekâleti: Osmanlı'da din işleri ve vakıflar bakanlığı. 3 Mart 1924'de Hilafetin kaldırılması kanunu kapsamında lağvedilmiştir.

Özbekler Tekkesi: İslam toplumlarında sosyokültürel hayatta tekkeler, fertlerin hem bedenen, hem de ruhen gelişimini destekleyen eğitim ve kültür merkezleridir. İlk dönemlerde mukaddes topraklara giderken birer uğrak yeri olarak inşa edilen bu tekkeler, sonraki dönemlerde hem tasavvuf, hem de siyasi tarih açısından hizmetlerde bulunan önemli mekânlar hâline gelmiştir. Dönemin sultanları tarafından inşa ettirilen bu tekkeler arasında sosyal ve kültürel hayata en çok katkı sağlayanlar, Özbek Tekkeleri'dir. Bunlar, genel itibariyle İstanbul'da; Üsküdar, Fatih, Eyüp, Aksaray ve Sultanahmet civarında faaliyette bulunmuşlardır. Türkiye'de 1925 yılında çıkarılan Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile tümü kapatılmıştır.

Yedi Askı Şairleri: Arap şiirinin zirvede olduğu dönemlerde her yıl Mekke'de düzenlenen Ukaz Panayırı'nda birbirinden güzel şiirler okunur ve bunlar arasından 'En Güzel Yedi Şiir' seçilirdi. Seçilen bu şiirler Kâbe'nin duvarlarına asılarak ilan edilirdi. Ve bir yıl sonraki panayıra kadar orada kalırlardı. Bu geleneğe 'Askıdaki Yedi Şiir' anlamına gelen 'Muallakat-ı Seb'a' denirdi. Bu sergilenen şiirlerin sahiplerine de Yedi Askı Şairleri denilirdi.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası: Mustafa Kemal'in eski silah ve dava arkadaşları olan Kâzım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Adnan Adıvar'ın başını çektiği bu kişiler muhalefette yer almayı tercih etmiş ve 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak görülecek baskılar ve hemen sonrasında meydana gelecek olan Şeyh Said İsyanı ile birlikte sıkıyönetim ilan edilmiş ve parti 5 Haziran 1925 tarihinde kapatılmıştır.

Ali Şükrü Bey (1884-1923): Trabzon'un Vakfıkebir ilçesinde doğdu. Siyasete atılan Ali Şükrü Bey, Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda ve Birinci TBMM'de Trabzon milletvekili olarak yer aldı. Birinci TBMM'de Mustafa Kemal Atatürk'e en sert muhalefet eden vekil olarak tanındı. 1923'te Ankara'da uğradığı suikast sonucu öldürüldü. Ali Şükrü Bey'in öldürülmesi Türkiye'nin ilk siyasi suikastlarından biri olarak tarihe geçmiştir.

Anzavur Ahmet (1834-1921): 1864'te büyük Çerkes sürgününde Kafkasya'dan gelerek Biga yöresine yerleşen Ançok sülalesindendir. Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Teşkilat-ı Mahsusası'nda Kafkas cephesinde görevlendirildi. Güney Marmara özellikle Gönen ve Manyas yöresindeki Çerkes köylerinden topladığı gönüllülerle Marmara yöresinde Kuva-yi Milliye hareketine karşı Osmanlı adına mücadele başlatmış eski bir Osmanlı subayı, Kuva-i İnzibatiye kumandanıdır. Geyve Boğazı'ndaki çarpışmalarında Çerkes Ethem'e karşı yenilmiştir. 1921 yılında Eskişehir İstiklal Mahkemesi'nce gıyabında idam cezasına çarptırıldı. Bundan sonra pek etkinliği görülmeyen Ahmet Anzavur, 15 Nisan 1921'de Karabiga dolaylarında öldürüldü.

Edward Said (1935-2003): Karşılaştırmalı edebiyat profesörü ve aktivist, teorisyen. Doğu'nun Batı tarafından temsili konusunu, dönemin ünlü şarkiyatçı yazarlarının metinlerini kaynak olarak kullanıp analiz ettiği ve yorumladığı Orientalism (Oryantalizm) isimli kitabı ilk olarak 1978 yılında yayımlandı. Said'in -akademik bir dal olarak da nitelenebilen- şarkiyatçılık konusunu ele alışındaki titizliğini ve incelediği metinler üzerindeki uzmanlığını bir araya getirdiği bu temel eser birçok teorisyen için çığır açmıştır. Günümüz postmodern kültür teorilerine geçişten önce, kapitalizm ve emperyalizmin kök salma sürecine dair de önemli fikirler barındırır. Said, bu temel eseri dışında klasik müzik üzerine yazdığı kitaplarla ve Filistin meselesine değindiği sayısız makaleleriyle de tanınır.

Ahde Vefa:

Söze bağlılık, sözleşmeye bağlılık.

Cerbeze:

1. İkna edici konuşma hali.

2. Beceriklilik, girginlik.

3. Kurnazlık, hilekârlık.

Dikotomi:

Klasik ikilik.

Ensar:

1. Yardım edenler.

2. Hz. Muhammed'e hicret zamanında yardım eden Medineliler.

Habis:

Kötü, alçak, soysuz (kimse).

Hicret:

1. Ülkeden ülkeye göç.

2. Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göçü.

Mübadil:

Başkasının yerine getirilmiş, mübadele edilmiş.

Müteaddid:
1. Çok, birçok.
2. İki eşit parçaya ayrılmak üzere büyüme noktasından ikiye bölünerek dallanma.

Rijit:

1.Sert, katı (davranış).

2. Kuvvet veya moment etkisi altında şekil değiştirmeyen, formunu koruyan.

Sanatoryum:

Özellikle veremli hastaların iyileştirilmesi için kurulmuş sağlık kuruluşu.