İKLİM KRİZİ Mİ, TRUMP MI DAHA KOMİK?

Hakkı Öcal 07 Ekim 2025, Salı

Daha iyi bir soru şu olabilir: Hangisini ciddiye almalıyız? ABD başkanını mı, yoksa ABD Çevre Koruma Ajansını mı (EPA)? Siz de birçoğumuz gibi, "Trump iklimden, atmosferden ne anlar; elbette resmi Çevre Koruma dairesini dinlemek gerekir" diyorsanız, o zaman ikinci soruyu şöyle formüle edebiliriz. Ama bunun için biraz yakın dönem EPA tarihçesi sunumu yapmam gerekiyor.

Trump göreve geldiğinde EPA hava kirliliği ile mücadele, çevresel felaketlerde acil durum yönetimi, arazi ve çevre kirliliği ile mücadele, pestisitler, toksik maddeler, atık arıtma bir dizi konuya odaklanmıştı. Ancak Trump, EPA'nın görevini "Temiz su ve temiz hava ile sınırlı tutmak" olarak yeniden tanımladı ve buna göre, bütçesinin üçte birini kesti. Bu bütçe kalemlerinde görevli binlerce elamanı işten çıkartan EPA, "Amerika'nın yaratıcılığının ve enerjisinin önündeki 31 engeli kaldırıyoruz" sloganı ile sanayi kuruluşlarının uyması gereken kararname ve yönetmeliklerle konmuş çevre koruma önlemlerinin çoğunu kaldırdı.

Kaldırmasa ne yapacaktı ki? Firmaların bu kurallara uyup uymadıklarını denetleyecek kimse kalmamıştı ki EPA'da. Gerçekten de bu düzenlemeleri ortadan kaldıran kararnamenin başlığında ifade edildiği gibi... Amerikan enerji firmalarına enerji geldi! Siz ve benim gibi enerji ile çevre koruma arasında bir ilişki olduğunu bilen ama EPA'nın bunu nasıl düzenlediğini bilmeyenler, "Enerji firmalarına enerji gelmesi" tanımını "Kömür ve petrolden enerji elde eden şirketlerin artık istedikleri pisliği yapabileceği" şeklinde anlayabiliriz.

EPA'nın başına Lee Zeldin isimli, New Yorklu Musevi (2015-23 arasında milletvekili) bir hukukçu getirildi. Zeldin milletvekili iken üye seçildiği komisyonların 18 toplantısından 12'sine katılmamış; çünkü İsrail'de Netanyahu'nun partisinde "Boykot ve yatırımların geri çekilmesi" gibi "Anti Siyonist" uygulamalara karşı nasıl önlem alınacağına dair çalışmalar yapıyormuş. Zeldin, Abraham Anlaşmalarını Trump'ın damadı Jared Kushner ile birlikte yazan kişi… Birinci döneminden sonra Trump hakkında açılan davalarda onun avukatlığını yapan ekipten.

Onu, çevreden anladığı için değil, Trump'ın iptal edilmesini istediği uygulamaların kaldırılmasındaki hukuki sorunları halletmesi için getiren kişi, Trump'ın atadığı enerji bakanı Christopher Wright idi. O da 2019'da, kaya katmanları arasında katranlaşmış petrolleri eriterek çıkartmakta kullanılan ve çevreye zararlı olduğu öne sürülen suyun, bırakın çevreye zarar vermeyi, içilebilecek kalitede olduğunu kanıtlamak için bir şişesini tepesine dikmişti. Şimdi diyeceksiniz ki sen bu adamları nasıl bu kadar izliyorsun?

İlk çevre muhabiri…

Aramızda kalsın, ben 1968'de mi, 1969'da mı, orasını kurcalamayın; gazeteciliğe adımımı attığımda, daha o zamandan kendisinde CHP genel başkanlığı istidadını gördüğümüz SBF'den bir arkadaşım, Amerikan Haberler Merkezi'nde çalışmaya başlamış ve kıyak olsun diye bana da Amerikan Kütüphanesi'nde yabancı gazeteleri görme olanağı sağlamıştı. Yabancı gazetelere bakarken gözüme Ankara'da hava kirliliğinin toplu hastalanmalara ve hatta ölümlere sebep olabilecek düzeye ulaştığını öne süren bir NATO raporu ilişmişti. (Yaa, genç arkadaş! O zamanlar Internet henüz icat edilmemişti; yabancı gazeteleri okumak için de yabancı kuruluşların kaynaklarına başvurmanız gerekirdi!) Her neyse! Sen bir Ankaralı olarak heyecanlanır bu raporu haber yaparsan ve gazetenin yazı işleri de heyecanlanır bunu 8-sütun manşete çekerse… Olay büyür ve sen henüz hiçbir gazetede olmayan "çevre muhabiri" makamına oturtulursun…

Özetle, bu çevre hassasiyeti bana o zamandan miras kaldı; fosil yakıt kaynaklarının azalması sebebiyle yer katmanları arasından fracking (hidrolik kırılma) yöntemiyle (çevreye ne kadar zararlı olacak olsa da) petrol ve doğal gaz çıkartma tekniğinin ülkemize de gelecek olması, o mirasın bir sonucu olarak ilgimi çekti. Bu Chris Wright denen zat da ABD'de uzun yıllar arabamıza benzin aldığımız Liberty Oil firmasının genel müdürü olarak Fracking işine boylu boyunca dalınca, ister istemez dikkatimizi çekiyordu; hele bu herkesin zehirli dediği suyu tepesine dikip de ölmemesi, adamı adeta televizyon meşhuru yapmıştı.

"İklim krizi diye bir şey yok, bir enerji dönüşümünün ortasında da değiliz" şeklindeki sözleri, "Dünya çapında iklim hareketi de kendi yalanlarının ağırlığı altında çökmüştür" tarzı fiyakalı başlıklarla süslenince, ister istemez adamı takip ediyorsunuz ve bir gün bakıyorsunuz ki bu "renkli" kişi, bir "renkli" başkanın kabinesine girmiş!

Yetkilisinden şaka gibi açıklama

Bu noktada kişisel bir parantez açtım; affınızı dilerim. İşte bu bakan, EPA'nın başına enerji, iklim, çevre ve koruma kelimelerini mahkeme tutanakları dışında görmemiş bir hukukçuyu getirince, işlerin de renkleneceği belli oldu ve nitekim EPA genel yönetmeni olarak Lee Zeldin EPA'da "Çevre korumanın hiçbir gereği de yok, anlamı da yok; bizim görevimiz hava çok sıcak olursa size nasıl serinleyebileceğinizi öğretmektir!" tadında açıklamalar yapmaya başladı. Şaka değil; Zeldin'in yayınladığı resmi "A Critical Review of Impacts of Greenhouse Gas Emissions on the U.S. Climate" (Sera Gazı Emisyonlarının ABD İklimi Üzerindeki Etkilerine İlişkin Eleştirel Bir İnceleme) başlıklı raporda aynen şu ifadeler yer aldı:

"Ekonomilerin çok soğuk ve çok sıcak bölgelerde kötü performans gösterme eğiliminde olduğu, optimumun ise bu ikisinin arasında bir yerde olduğu uzun zamandır bilinmektedir. Bu da ısınmanın sıcak bölgelerde zararlı, serin bölgelerde ise faydalı olacağı anlamına gelmektedir. Sıcaklığa duyarlı ekonomik faaliyetler, mümkün olduğunda, en uygun olduğu yere göç eder ve toplum yerel iklime uyum sağlar. Kısmen bu gözlemlere dayanarak, 1992 yılında dönemin Amerikan Ekonomi Derneği Başkanı Thomas Schelling, iklim değişikliğinin ABD ekonomik faaliyetleri üzerindeki herhangi bir etkisinin, meydana gelecek diğer birçok değişikliğe kıyasla küçük olacağını savunmuştur."

Sizi sıkmamak için daha uzun alıntı yapmıyorum; ama belgede nerelere otomobil fabrikası kurarsanız sıcak havalardan etkilenmezsiniz gibi tavsiyeler, eğer bankacılık, sağlık ve ulaşım işleri yapıyorsanız, iklimin sizi ilgilendirmemesi gerektiğine dair uyarılarla dolu, ortaokul kompozisyon ödevi düzeyinde bir araştırma ama ilkokul düzeyinde bir anlatımla, EPA size iklimin değişmediğini sadece muhtemelen sizin fabrikanız veya bankanız için yanlış yer seçmiş olduğunuzu anlatıyor. Gerçekten sizi yormak istemiyorum ama şu cümleleri de görünce yazmadan geçemiyorum: "Üretim nadiren iklime bağlıdır… Eskiden sıcaklık ve nemin fark yarattığı yerlerde klima devreye girmiştir… Eğer ortalama etkide bir ısınma ise, buzlanan su yolları ve kar temizleme çalışmalarının önemi azalabilir."

Isınmanın faydaları

Ya! Siz de sanıyorsunuz ki, azıcık havalar sıcak giderse bu felaketle sonuçlanabilir? Hiç alakası yok. Tam tersine, sıcak havalar yollarda kar ve buz olmamasını sağlar! Trump, Enerji Bakanı ve Çere Koruma Dairesi başkanı, bundan önceki başkan, bakan ve direktörlerin çevre koruma başlığı altında yürürlüğe soktuğu tedbir ve kısıtlamaları kaldırarak, sadece ABD'ye değil aslında tüm dünyaya iyilik ediyorlar(!):

"Bu tarihi adımlar, aileler üzerindeki trilyonlarca düzenleyici maliyeti ve gizli vergileri geri alacaktır. Bu açıklamaların bir sonucu olarak aileler için yaşam maliyeti düşecektir. Araba satın almak, evleri ısıtmak ve bir işletmeyi işletmek daha uygun fiyatlı olacak. ABD'nin ticaret yaptığı ülkelerdeki bireyler somut ekonomik etkilerden geniş ölçüde faydalanırken, üretimi yerel topluluklara getirmek daha uygun maliyetli olacaktır."

Ne sanıyordunuz? Trump sizin artık Çin malı değil yeniden Amerikan otomobili almanızı sağlayacak, çünkü "Biden ve Obama dönemi düzenlemeleri Amerikan ekonomisinin neredeyse her sektörünü boğmuştu." Şimdi Trump, bakanları ve yönetimindeki herkes tüm dünyanın refahına hizmet edecek. Bu arada dünyamızdaki iklim daha da hızlı değişiyorsa, bunun kabahati sizin için hayatı kolaylaştırmak isteyen Trump'da olamaz, değil mi?

Şimdi, başlarken sorduğumuz soruya dönersek, kimi daha komik buluyorsunuz, "İklim krizi başladı; dünyamız çevresel afetlere hazır olsun" diyenleri mi yoksa Trump'ın "Sıcak hava iyidir, otomobilinizden kar temizlemekten kurtulursunuz" diyen Çevre Koruma Dairesi'ni mi?

Benzer Haberler

Dillere pelesenk olan, her fırsatta tavsiye edilen, sık sık duyduğumuz sağlıkla ilgili pek çok kalıp, deyim ve uygulama var. Kimi geçmişten beri söylenegelen kimi de son dönemlerde ortaya atılan topluma mal olmuş bu kalıplar kulağa hoş gelse de ne kadar tutarlı ve doğru oldukları bir hayli şüpheli. Bunların bir kısmı gerçekten faydalı olduğu gibi, bir kısmında hakikat payı yüksek, bir kısmına ise abartı, dedikodu hatta palavra biraz fazla karışmış gibi. Bu kalıplaşmış uygulama ve tavsiyeler çoğu zaman ciddi zararlara yol açmasalar da en mahzurlu yönleri hastalıklara karşı mücadele ve sıhhatin korunması konusunda insanları kolaycılığa sürüklemeleri, yanlış yönlendirmeler ve vakit kaybına yol açmaları. İşte hekimlerden derlediğimiz kadarıyla doğruları ve yanlışlarıyla sağlık hakkındaki meşhur bazı şehir efsaneleri.

Asya’dan Amerika’ya sel felaketleri giderek artıyor, Kutuplarda ve Alpler gibi karla özdeşleşmiş dağların zirvelerinde buzullar erimeye yüz tutmuşken Cilo dağlarında bile artık kalmadığı görülüyor, okyanuslarda hüküm süren rüzgâr akımlarının yönü ve şiddeti değişiyor, Katrina’sından Laura’sına, Karl’ına, Harvey’ine, Michael’ına kasırgalara fırtınalara verilen İngilizce isimler tükeniyor. Bir çırpıda 50 milyon hektar yeşil örtünün yandığı Avustralya’dan California’ya, Kanada’ya kadar dev orman yangınları artmaya başladı, Arap çöllerinde bile kar yağışları görülür oldu, dünya genelinde deniz suyu ısınma belirtileri gösteriyor. Kutupların erimeyle birlikte bir ölüm çıkmazına girdiği söyleniyor, Sibirya bile ısınmaya, okyanus akıntıları dahi değişiklikler göstermeye başladı. Çevresel kriz gerçeği artık en inatçı sanayi ve fosil yakıt lobilerinin üstünü örtemediği bir açıklık kazandı. Ama görünen o ki insanoğlu hala akıllanmadı. Belki de asıl kriz iklimden ve çevreden önce insanın değişen, yozlaşan ikliminde.

Geğirdikleri ve gaz çıkardıkları için inekler hedefte. Fakat geçen hafta gerçek bilim insanları bir araştırma sonucunu paylaştılar. Nebraska Üniversitesi’nden yeni bir araştırma bomba etkisi yaptı: Daha fazla inek yetiştirmek aslında gezegene yardımcı olabilir.

Dünya nüfus artışı 2060 yılına kadar küresel doğal kaynaklara yönelik talebin yüzde 60 artacağına işaret ediyor. Bunun yanı sıra enerjiye, bilhassa elektriğe olan ihtiyaç da rekor düzeyde katlanıyor. Bu nedenle, küresel iklim krizini bertaraf edecek çözümlerle insanoğlunun enerji ihtiyacını karşılayabilecek sürdürülebilir çözümler üzerine zihin yormak her geçen gün bir kat daha kıymet arz ediyor.