Marjinal ilgiler olarak başlayan spiritüal akımlar “Eğitimli Sınıfların Gizli Dini” oldu.

Başka bır dilde yazılmış önemli bir klasiğin edebiyatımıza olan etkisi ile farsça yazılmış Mesnevî’nin edebiyatımıza etkisi arasındaki fark nereden gelmektedir? Böyle bir fark var mıdır? Mesnevî Türk edebiyatının mı, fars edebıyatının mı Klasiğidir?

Türk sinemasının Mevlâna imgesiyle ilişkisi “öğretilerini anlatmak” kapsamında onu bir hoşgörü peygamberi olarak anlamak üzerinedir.

Dervişler kuruluş devrinden itibaren Anadolu Selçuklu topraklarında oldukça aktiflerdi. Sultanlar dervişlere ve fakihlere yakınlık gösterdiler, ilim ve kültürün gelişmesinde onların tecrübelerinden faydalandılar. Vefatlarından sonra da Mevlevilik, Bektaşilik, Vefailik, Kalenderilik gibi tarikatlar vasıtasıyla Anadolu’nun tasavvufi hayatına da yön verdiler.

Tasavvuf müziği insanlara melodili vaaz etmek gibidir. Tasavvuf müziği sırf müzik olarak değil de sözleri dinlenirse oradan belki bir-iki kişinin kalbi Allah’ı duyar ve Allah’a yönelir.

Mevlâna günümüz insanının hâllerini nereden biliyordu? Mevlâna günümüz insanını değil insanın hâllerini biliyordu ve onu çok iyi tanıyordu. Unutmayın, insan her vakitte ve her mahalde aynı insan…

Mevlâna Celaleddin Rumi’ye göre aşk evreni var kılan ilahi bir güçtür. Nihai anlamda aşk, yaratıcı olarak Allah’tır, evrenin gayesi ve sürdürücüsüdür; kendisini sonsuz biçimlerde tezahür ettiren bir “gerçeklik”tir.

Mevlâna bizleri etkilediği kadar kendisi de çevresindeki zevattan etkilendi. Bunların başında dostluğu bir efsaneye dönüşmüş olan Şems-i tebrizi geliyor elbet. Ancak Mevlâna’nın Şems öncesinde ve sonrasında da çok yakın dostları, sırdaşları, yoldaşları oldu.

Kısacası şu dünyada Mevlâna Celaleddin Rumi’ye ilgi duyan herkesin, her kesimin kendince farklı bir Mevlâna, bir Rumi, bir Hazret-i Pir algısı var.

Mevlâna telakkimiz hikâye anlatan bir dede ile hazır cevaplarıyla imdada yetişen bir söz ustası arasında gider gelir. Mevlâna üzerindeki ilgide, bilginin yerini duygunun alması büyük düşünürün zihin dünyasını şekillendiren mirası hesaba katmamamızdan kaynaklanır.

Hz. Mevlânâ hakkında öz bilgiyi kendi şahsında geliştirmemiş olan, onun ne denli büyük olduğunu ya da Ârif, âşık olduğunu anlayamaz.

Çok çeşitli kültür, farklı dinler ve geniş bir etnik yelpaze olur da farklı, ilginç, tuhaf gelenekler olmaz mı bir yerde. Tam da böyle bir coğrafya olan Balkanlarda yaşayan toplumlar kendilerine has, kimi çok köklü, kimi çok tuhaf, kimi yaşam mücadelesinin getirisi ama neticede her biri kültürel bir zenginliğe dönüşmüş olan nice geleneğe sahip. İşte Arvanutluk, Trakya, Bosna, Bulgaristan ya da bölgenin...

Türkiye’yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını dünyaya tanıtan ve Türkiye’nin diğer ülkeler ile kültürel alışverişini geliştirmeyi hedefleyen Yunus Emre Enstitüsü Balkanlara yönelik olarak 2014’ten beri Karadağ’ın başkenti Podgoritsa’da da faaliyet gösteriyor.

İslam Balkanlara esasen tasavvuf yoluyla girer ve yine sûfîler tarafından yayılır. Balkanların fethi sırasında ve sonrasında geniş halk kitlelerinin İslam’ı benimsemelerinde de en etkili rolü sûfîler oynar.